Сцэнарыст

– А ты чаго такі стомлены? Як бы і не адпачываў. Прастуджаны, мала загарэлы.

– Яшчэ і тэмпературны. Акліматызацыя зацягнулася. Ты ж ведаеш, так заўсёды са мной на поўдні. Каб не твае кроплі… Прабач, я без дазволу забраў твой флакончык.

– Я нават не заўважыла, што яго няма.А ў мяне прайшла алергія, уяўляеш? Зусім, – сказала яна значна.

– На мяне перакінулася. Добра, кроплі памаглі. Я выкарыстаў увесь флакончык. Але як ты? Чаму так рэдка званіла? Не адказвала. І гэты дзіўны апошні званок…

– Я ўсё растлумачу, – яна паглядзела на яго і спакойна сказала: – Я звальняюся. Не хачу больш. Здароўе даражэй.

– Ну, і правільна. Я такі вінаваты перад табой. Што ўцягнуў цябе туды. Цяпер сам не разумею, нашто гэта рабіў? Нашто мне здаўся той сцэнарый? Нашто трэба быў той Лагун? Сорамна прызнавацца, але я цябе раўнаваў да яго.

– Дзе ён, дарэчы? – спытала Інга.

Муж махнуў рукой невядома куды.

– Да сябе паехаў. У інтэрнат. Прыляцелі разам, потым раз’ехаліся.

– Што так?

– Інга, нам трэба сур’ёна пагаварыць. Я ведаю, ты будзеш супраць. Але гэтыя маладыя геніі… З імі, аказваецца, так цяжка.

Інга памкнулася нешта сказаць, муж не даў:

– Не! Я нічога не маю супраць! Я ведаю, ён – цудоўны хлопец! Сарамлівы толькі, нясмелы вельмі. А ўжо ў адносінах да супрацьлеглага полу… Як ён будзе далей жыць? Ён жа не ведае, з якога боку падысці да жанчыны. І потым, гэтыя геніі, аказваецца, бываюць такімі занудамі. Ды і я – я ўжо адчуваю сябе з ім адсырэлым, несучасным, старым…

– І? – спытала Інга.

– Не трэба, каб ён больш хадзіў сюды. І так бог ведама што пра нас думаюць і кажуць. Як пісалі ў старых раманах, я хачу адмовіць яму ад дома.

О, калі б гэта прагучала месяц назад, калі Інга так дабівалася гэтага! Як бы яна ўзрадвалася! Але цяпер гэтыя словы пакінулі яе абыякавай. Нічога не адазвалася ў ёй.

– Калі шчыра, гэты малады ды ранні сцэнарыст мне самой надакучыў, – толькі і сказала яна. – Вось толькі як ты збіраешся гэта зрабіць? Каб ён не пакрыўдзіўся. Няветліва атрымліваецца.

– Можа, ты пазвоніш, пагаворыш? Ён цябе так паважае.

– Ах, не, – адмахнулася яна. – Я яго сюды не прыводзіла, не прывучала і з ім не сябравала. Разбірайся сам.

Так праблема, якая яшчэ паўгадзіны назад здавалася Інзе невырашальнай – пазбавіцца ад Лагуна, развязалася раптам так лёгка і натуральна, як вузел, калі яго пацягнуць за “хвост” у патрэбным месцы. Ёй на міг падалося, што ўвогуле ўсе яе пакуты былі лішнімі, што можна было б пазбегнуць многіх непрыемнасцяў і бедаў, калі б своечасова проста па-дзіцячы ва ўсім прызнацца. Цяпер нібыта акурат і быў спрыяльны момант, каб, як кажа Лагун, “паставіць у вядомасць” мужа. Яна нерашуча паглядзела на яго і нават пачала:

– А ты не баішся… Што ён можа расказаць табе сёе-тое… Нафантазіраваць. Глядзі.

– З чаго гэта?

– Ад страты месца. Ад адчаю, ад помсты.

– Не перажывай. Я дастаткова вывучыў яго і ведаю ўсе яго штучкі. І потым, няўжо ты можаш дапускаць, што я камусьці паверу больш, чым табе?

Мо калі б не яго апошнія словы, яна прызналася б вось зараз. А так зноў, як і ў выпадку з маці, заклініла яе. Некалькі разоў яна збіралася з духам. спрабуючы вымавіць патрэбныя словы, але яны так і не зляцелі з вуснаў. Трохкутнік рассыпаўся, але лягчэй не стала. А стала нават крышку цяжэй. Яна ў думках яшчэ паспрабавала пераканаць сябе, што не ўсё адразу, спроба прайшла ўдала і далей трэба дзейнічаць паступова, паэтапна. Але ўжо сама адчувала, што гэта слабыя перакананні.

І тады яна зразумела, што марна стараецца. Ні цяпер, ні пазней не зможа яна – як не змагла сказаць маці, так не скажа і мужу, бо выдатна ведае, што нават калі першым імпульсам будзе ёй дараванне, дык гэта пратрымаецца пяць хвілін, а затым пачнецца пекла, якое будзе да канца жыцця. Значыць, і далей давядзецца хлусіць, хаваць, баяцца.

Адчай і безвыходнасць апанавалі ёй. Але больш за ўсё было неразуменне: за што яна апынулася ў такой сітуацыі? Хто ў гэтым вінаваты? Раптам новае, няведамае раней пачуццё ўзнікла ў ёй. Гэта была варожасць да мужа. Упершыню менавіта ён убачыўся ёй галоўнай, сапраўднай крыніцай яе бедаў. І адразу нібыта пасвятлела, як бы заслона спала з вачэй. Інга нават усміхнулася сама сабе ціха – як чалавек, якога даўно даймаў боль і які нарэшце знайшоў прычыну яго. «Дык вось што мяне мучае!»

Але і гэта было яшчэ не ўсё. Раптоўная здагадка скаланула яе.

– Пачакай, – сказала яна, правёўшы далоняй па лбе. – Пакажы мне флакон.

– Я яго выкарыстаў і выкінуў. Купі мне новы.

– Новы? Ты глядзі, да яго прывыкаюць.

– Не прывыкну.

32

Не паспеў Лагун развітацца ў аэрапорце з Міхалевічам і прыехаць у інтэрнат, як адразу пачаў чакаць званка. Ён думаў, што вось зараз ажыве тэлефон, запросяць яго ў госці, і будзе ён весці тое самае жыццё, якое было да паездкі. Усё стане як раней, калі пазіралі яму ў рот і выконвалі кожнае яго жаданне, і ён зноў стане жыць з гэтым неверагодна салодкім адчуваннем сваёй улады над дарослымі людзьмі. А эпізод з матацыклістам у Піцундзе забудзецца, гэта так, маленькае воблачка, якое набегла і сплыло, кропля ў лагодным цёплым бяспечным моры (мора яму вельмі спадабалася).

Аднак ніхто не званіў, нікуды не запрашаў, а сам ён званіць баяўся, каб не пачуць у адказ нешта кшталту: “Забудзь гэты нумар і ніколі больш…” – і тады ўжо дакладна ўсё скончыцца, і застанецца ён адзін, у інтэрнаце, з усімі сваімі цяперашнімі і будучымі праблемамі, незразумелай вучобай, немавед якой працай, з арміяй на носе.

Час ішоў. Лагун нібы апынуўся ў нейкай дурной пустаце. Ён ужо не сумняваўся, што здарылася нешта для яго нядобрае. Ён адчуваў, як яго ўлада над Інгай і яе мужам знікае, выпараецца, пяском высыпаецца праз пальцы. А ён жа яшчэ нічога не паспеў, ён нават не разблытаў справу з тым званком і да гэтага часу не ведае, ці вінаватая Інга ў смерці яго бацькі.

– Не, ну так жа не робіцца, – мармытаў ён сабе пад нос, і сусед, думаючы, што гэта Лагун рэпеціруе кінаролю, каб не перашкаджаць яму, ціха выходзіў з пакоя. Апошнім часам ён вельмі пачаў паважаць Лагуна. – Падабралі, прыгрэлі, прыручылі, а цяпер? Так добра было, і вось…

Узнікла настальгія па тых часах; захацелася апынуцца ў скуры таго непрыкаянага студэнціка, які быў нікім і якога падабраў некалі ў калядны мароз дзед Вечка. Лагун не вытрымаў, сабраўся і паехаў на кінастудыю. Яму хацелася адкруціць назад час. Зайшоў у гіпермаркет. І праўда, неяк шчымліва, соладка стала на душы. Успомніў, як хадзіў вакол студыі, уцягнуўшы шыю ў плечы, рукі ў кішэнях, не адважваючыся зайсці. Цяпер яшчэ горш. Ён і хацеў, і баяўся сустрэцца з Інгай. Што яна скажа, што падумае? Зайшоў у кінастудыю, пабадзяўся па калідоры, убачыў на адных дзвярах аркуш паперы з надпісам “Месца”. Ён стаяў перад ім і любаваўся, пакуль ззаду Рыта не аклікнула яго.

– Разам працуем у адной сферы, а ніколі не пагаворым.

Лагун узрадаваўся ёй. А яна разглядвала яго з непрыхаванай цікавасцю – загарэлага, памужнелага, статнага.

– Як справы ў маладога талента?

Лагун адказаў, што так сабе, у прынцыпе, добра.

– Добра? – усклікнула Рыта, і вочы ў яе загарэліся, як у паляўнічага, які наляцеў на лёгкую здабычу. – Дык ты, можа, яшчэ нічога не ведаеш?

Выйшлі на двор, сталі пад таполю каля аптэкі. Беларускае сонца пасля паўднёвага было такім лагодным. З таполі ляцеў белы пух. Непадалёк вераб’і дзялілі з галубамі кавалак булачкі. Рыта між тым расказвала пра звальненне Інгі, што фільм замарожаны і хутчэй за ўсё не пойдзе, а паперка на дзвярах нічога не значыць. Здавалася б, гэтыя навіны павінны былі яшчэ больш увагнаць Лагуна ў паныласць. Але не ўвагналі. Наадварот, яму неяк лёгка было з Рытай. Лагун слухаў не столькі яе словы, колькі інтанацыі голасу. Усё, што з ёю звязана, было прыемным. Яна мяккая, хатняя, прыгожая, разумная. Яна ўпэўнена, што ён аўтар.

– …Дзіўна, што ты не ведаў, – казала Рыта. – Ты ж нібыта жывеш у іх. Ты някепска ўладкаваўся.

Лагун ужо столькі разоў ад столькіх людзей чуў пра гэтае ўладкаванне, што ледзь не агрызнуўся: “Нідзе я не жыву!” Але стрымаў сябе і сказаў з вінаватай усмешкай, як кажуць у кінафільмах:

– Гэта не тое, што ты думаеш.

– Чаму тады ты ў іх? Што цябе там трымае?

– Мне… трэба… – пачаў ён. – Карацей, трэба адпомсціць. Аднаму чалавеку, – сказаў, і ўпершыню яму стала па-сапраўднаму сорамна; чамусьці ўсё, чым ён да гэтага займаўся і чым цяпер займаецца, падалося яму глупствам, і ўся задумка яго – дзіцячай, несур’ёзнай забаўкай.

Аднак Рыта нечакана і тут падтрымала яго.

– О, помста. Я цябе разумею. У мяне падобная сітуацыя. Таксама ёсць чалавек, якому хацелася б адпомсціць. Мы можам аб’яднацца. Але што за чалавек? Калі не сакрэт.

– Інга.

– Ну што ты, – здзівілася яна. – За што ёй помсціць?

– Яна хутчэй за ўсё… здаецца… магла быць палюбоўніцай… аднаго чалавека. Блізкага мне.

– Яна? Такая маралістка? Не можа быць. Нізашто не паверу. Інга не здрадзіць мужу ніколі, ні з кім, ні пры якіх абставінах. Няма на зямлі мужчыны, з якім бы яна здрадзіла мужу, – казала Рыта, а ў самой смяяліся вочы. – Але дапусцім. Нават калі так. І што? Помсціць за гэта?

– Не за гэта. Хутчэй за ўсё яна вінавата ў смерці таго чалавека.

– Што за жахі ты расказваеш.

– Яна пазваніла ў навальніцу. І тым самым забіла яго. Тэлефон прыцягнуў маланку.

Некаторы час яны моўчкі глядзелі адно на аднога.

– Пачакай, калі тое было?

– Калі здымалі фільм. У Акцябрскім.

– Гэта лухта, – хутка загаварыла Рыта, дастаючы новую цыгарэту. – Гэта немагчыма, так не бывае.

– Яе нумар адбіўся.

– Ну і што? – усклікнула Рыта. – Тэлефон не прыцягвае маланку! Па-другое, можа, яна зусім нікуды не званіла. Ты не дапускаеш, што нехта мог без дазволу скарыстацца яе тэлефонам? Проста ўзяць яе тэлефон і пазваніць. Пакуль яна, напрыклад, душ прымала. Дарэчы, яна сама ў курсе? Ты пытаў у яе?

– Не.

– Дык спытай. І акажацца, што яна ні сном, ні духам, ні ў чым не вінаватая. Хаця, – журчэў Рыцін голас, – я б табе не раіла чапаць яе. Асабліва цяпер. Увогуле, табе трэба трымацца ад іх далей.

– Чаму?

– Якія ж вы, мужчыны, сляпыя і нездагадлівыя, – Рыта ўздыхнула. – Ну сам падумай, чаму яна так сябе паводзіць.

– У яе алергія, – сказаў Лагун.

– Алергія… Як жа! – пасміхнулася Рыта.

Які б ні быў Лагун тугадумны, але і да яго нарэшце пачало даходзіць. “Дык вунь яно што! Цяпер усё ясна. Усё зразумела!” Зноў нядобрыя думкі ажылі і заварушыліся ў ім. А Рыта, нібы не заўважаючы гэтага, заманліва шаптала:

– Пакінь ты іх у спакоі. Бо гэта ўжо далёка зайшло. Нашто табе лішнія праблемы? Ты хочаш непрыемнасцяў? Дык ты іх атрымаеш. Хай яны жывуць сабе. Усё, што мог, ты ад іх ужо ўзяў, а што не паспеў, тое, можа быць, змагу даць табе я. З тваім талентам…

Але ён ужо не слухаў. Усё ж такі перахітрылі, абвялі вакол пальца, пакінулі ні з чым. Скарысталіся яго дабрынёй. Ён яшчэ таксама! Як можна было ўмудрыцца нічога не ўзяць з такой сітуацыі?

– Гэта што ж – так і скончыцца? Гэта ўсё? – разгублена пытаў ён, невядома да каго звяртаючыся. З усіх бакоў ён адчуваў сябе абдзеленым, несправядліва пакрыўджаным. – Ну, не! Ну, не! – З кожным паўторам яго голас набіраў абурэння, надзімаліся шчокі і нават вусны пачыналі трымцець ад крыўды. – Я маўчаць не буду… Не на таго напалі! Са мной нельга так… Я аўтар, малады, таленавіты, пачынаючы… Я…